Minggat, Awik, Krian.


Batang Awik, Krian.

Pemulai Linggir ngalahka rumah Beketan ka betuaika Apai Siba di Sugai alai anembiak iya ke benama Sa ke digelar Lua berunding deka pindah an Paku ka Awik. Iya nyuung isan iya Enteri apai Jara di Sungai Suri, Rimbas matau menua Awik ninga menua nya manah bendar endur pindah.

Datai seduai din enggau anembiak seduai, sida ngengkah ka tambak burung ba pun kara di Tanjung Itop, diatu kara nya udah mati tang lalu tunbuh rian sekayu. Udah sida ngengkah ka tambak burung dia, sida lalu mulaika diri baru ke Suri enggau ka Paku. Apin lama udah pemulai tu alai Lua apai Enchana parai di Karangan Pinggai dalam Paku, enggau Enteri apai Jara pen sama parai ga di Suri dalam Rimbas. Lua dikubur ba pendam Batu Anchau enda jauh an ili Nanga Peka enggau ari Ulu Nanga Matop, dalam Paku.

Nyadi laban pemarai seduai nya pengawa ke deka pindah nya tebelenga tiga taun. Udah Lua diperantu, nya baru Enchana Letan anak tuai iya pindah bedarat ka Awik enggau sakeda orang bukai ari Paku.

Lebuh sida pindah tu sida merau ngilika Krian. Lebuh luan perau sida baru masuk sintak Awik dia sida ninga jaluh kanan. Reti burung tu ku kenang tuai, utai deka bendar bulih, anak lelaki deka pegari nama, tang enggai panjai umur, indu baru gayu.

Angkat sida ari nya datai di Nanga Diso ka setanjung ari ulu Nanga Awik. Lebuh sida datai dia endur sida ninga kijang kanan. Reti burung tu ku penemu tuai, lelaki deka bendar pegari nama, tang umur deka pandak, indu baru gayu.

Enchana Letan lalu berumah ba Lubok Gamba. Nyadi menyadi iya Minggat apai Runai ke datai ari Suri, Rimbas dudi ari iya lalu diau ngulai Enchana Letan lebuh sida iya berumah di Nanga Setira. Nyadi menyadi sida ke benama Mail dudi agi angkat ari Paku, laban iya diru orang di Penom. Meda iya deka pindah tuai-tuai Paku enda ngasuh. Jarin iya pen ditan ka Laksamana Amir meh ku jerita, empa penyayau uiang ka iya pindah.

Datai Mail di Awik laban tanah rumah sida Letan nyau sekut nya alai iya berumah nyembuah semak nya di Setira. Nyau ka lama udah iya diau di Awik, nya baru iya ngambi reta iya ke tinggal di Penom tadi.

Ari Nanga Setira sida angkat baru lalu berumah di Tanjung Lubok Kepayang. Ari rumah tu Minggat nurun enggau Raja ngalahka Kayan alai sida bulih bendar pala, tangkap enggau perapasan. Tangkap Minggat ke agi ulih kingat ka narna lebuh nya Jemat. Lepas kayau nya, Jemat dambi Kayan pulai baru.

Ari Lubok Kepayang sida berumpang menua ka Diso lalu berumah di Mitas. Enchana berumah di Rantau Menukul sama etangkup tanju enggau rumah Apai Jumput ke bensumbar Bedilang Besi.

Maya di Nanga Mitas Minggat nguluka orang nyerang Ensiring enggau Spalim dalam Kanowit. Tu terubah Minggat matak serang, lalu serang iya tu bulih pala lapan puluh satu igi enda nyengkaum tangkap.

Pia mega lebuh Minggat agi di Nanga Mitas, iya dibai Linggir Mali Lebu ari Paku minta nyerang Mualang ngagai Tuan Raja, kategal anembiak Linggir ka diuluka Kedit apai Enggang ngetah ke Ulu Sadung enggau ka Ulu Bayan kena bunuh Mualang.

Lebuh iya agi di Mitas endur Minggat nirika ka gawai besai. Iya empu nirika Ranyai, Letan nirka Lemba Bumbun, menyadi sida iya Menggin niri ka Mudur Ruruh. Kabuah Menggin apai Riah ngena tiang ngernesai nya nama, laban iya bedengah empat puluh igi nadai diselat indu. Gawai tu rami bendar, laban mayuh bendar .tuai dambi ngabang baka Tarang apai Dungkung, Gayan apai Uyut, Kandau apai Limbak, Jungan apai Chaung, Adu apai Jingan enggau Doo apai Chunggat.

Nyadi gawai nya lalu diserak Gawai Antu. Lebuh bungah nggau Tarang, dia Jara indai Runai (bini Minggat) nudok ka iya ba tikai peradani, diberi iya ai tuak samangkuk belabung ngenjing enda nitik linup apai Chulo Tarang empa penau sida ke tuai bungah. Lebuh jalung nuntung pagi, Tarang seduai Garan sama dasuh Minggat igirup ai jalung duduk, ukai ai jalung timang baka enggi tuai ukai,

Beserebak enggau pemindah sida Enchana seduai Minggat, Ngadi apai Iding angkat nyereta sida ar Samu. Datai iya di Awik iya lalu diau ngulai sida Minggat apai Runai ke apin lama iga udah datai di menua nya. Nyadi laban iya udah diau di Batang Awik enda lama nya alai Ngadi bisi temuda dalam Awik.

Minggat mega sama enggau Chulo Tarang nyadi tuai bala Raja ngalahka Iban Julau ka betuaika Ranggau seduai Janting enggau Mujah Buah Raya di Entabai, Julau.  Meda diri alah Janting seduai Ranggau lalu nabanka anembiak seduai rari ka bukit. Meda nya Tuan Raja mai bala iya pulai enggai nitihka munsuh ke udah tepejuh jauh rari.

Udah pulai ngayau nya, Tuan Raja ngasuh Minggat apai Runai ngalahka sida ngena kayau bedarat. Endur munsuh tu betatam di Ulu Kanowit, Ulu Mujok lalu terus ka Ulu Katibas. Lepas ari endur nya mega sida bisi bekupan di Ulu Kemalih, Ulu Bayu, ngelingi Bukit Stulak.

Dalah ka Minggat sida alah, tang meh Ranggau agi keras deka ngelaban. Endur nan baru tu bai iya di Bukit Dugan, Ulu Ensiring. Apin tembu kuta sida alai Tuan Raja ngasoh Minggat ngayau sida baru lalu ngalahka sida. Udah bekau kayau tu semua munsuh ke nunduk dasuh perintah pulai ka Ulu Entabai, lalu orang ti agi enggau Ranggau ngelaban nan baru di Bukit Dugan.

Udah nya Minggat ngayau baru. Lebuh kayau dudi tu iya ru ngatur Kandau apai Limbak seduai Sumbang apai Imas ari Paku nguluka orang dulu bedarat. Datai sida ba pangkalan kdi ai Ensiring, dia sida bisi nemu pcrau. Ngena nya sida lalu nguluka anembiak undur ngili Ensiring alah datai ka nanga.  Datai sida dia, nya baru sida beranti, nganti Minggat mai bala besai. Kepala manuk sabung Minggat lebuh tu Luna ke beensumbar Panggau, tunggul berani Batang Sblak. Kayau Minggal tu bulih bendar ke dikumbai bulih ngapar.

Lebuh Minggat matak anembiak iya mulaika diri, iya lalu mai Kandau seduai Sumbang sama pulai enggau iya ka Awik dulu, laban din baru iya magi dengah ka diberi ngagai siku-siku.  Datai sida di rumah, rumah pan lalu enchabuh arung. Rami bendar sida nyambut pala ke ulih ngayau tu. Tiga malam beturut orang ngenjing enda tindok, tembu nyangkah enggau betaku ka antu pala.

Udah abis pengawa enchabuh arung, nya baru Minggat ngempuru ka semua manuk sabung iya baum. Lebuh baum tu dia iya bejaku, ku iya, “Nyadi kabuah aku ngempuru ka kita ke bedengah tu kitu ka laban aku tu nyau deka bedua anak utai ke ulih kitai bebala, baka dengah, tangkap enggau perapasan.

Nyadi aku tu semina nusui adat ngagai kita. Nyadi adat kayau, enti orang bisi hulih pala sigi, pala nya pulai ngagai olang ke ngiring kayau. Nyadi enti orang bisi bedengah dua nya baru sigi ambi orang ke tuai kayau, sigi ga diberi ngagai orang ka empu dengah. Nyadi adat tangkap Sabahka enggau adat dengah.

Enti tangkap ka siku ulih dia baru tuai kayau nipak rega tangkap nya enggau utai bukai. Nyadi perapasan bukai bagi dua magang enggau tuai kayau. “Adat tu,” ku iya, “endang adat tuai kitai Paku kenyau an kelia ke ditampung kami dua Linggir ngayau. Nyadi seduai Sumbang, Kandau, pala ulih seduai ka sigi. Pala nya awkka tinggal ditu. Tang kena aku nganti iya, aku meri seduai pala sigi. Pala nya ku runding aku bai seduai pulai ngagai kitai ka Paku kin ka. Datai seduai din ila pala nya lalu asuh salai Saing bensumbar Matahari, laban pala nya endang kirum aku ka kitai Paku, awakka sida nemu seduai bisi utai ulih nitihka kayau aku.”

Udah iya tembu bedua semua dengah, tangkap enggau perapasan nya baru Minggat ngasuh orang pulai ngagai rumah din mai rita sida ke ngayau ka menua din ai din.

Udah bekau nya endur Minggat nemuai ngagai Tuan Raja ke Sarawak. Datai iya din, iya lalu nusui kayau din ngagai Tuan Raja. Ninga munsuh lalu enggai nundok dia Tuan Raja lalu bejaku, “Nuan Minggat ngayau baru, tang nuan mai Linggir Mali Lebu an Paku, Clulo Tarang ari Ulu Krian enggau Entering ari Julau enggau nuan.”

Lebuh Minggat agi di Sarawak alai munsuh pan belabuh ga ngupas bukit Dugan baru. Kuta digaga sida batu belapis lapis, lalu ari luar kuta dipagar sida enggau kapar kayu tegap bendar. Tuai munsuh ke nguta hukit Dugan nya Ranggau enggau Janting Lang Labang.

Nyadi bala sida ke ngayau tu dibai Minggat bedarat tang lalu nyuong Entering apai Nawai tuai orang Julau, Nyadi Linggir ari Paku lalu mai Paku enggau Rimbas, Chulo Tarang mat orang Ulu Krian.  Ari  rumah Entering baru sida merau mudik Batang Kanowit. Datai sida di Nanga Mujok Nya baru sida baum baru.

Lebuh baum tu sida ngatur bala bebagi dua. Sebagi nguluka Mujok lalu Sebagi nguluka Ensiring. Tang orang Julau ka malin jalai nya anembiak Entering an Julau.

Nyadi lebuh kayau tu Chulo Tarang apai Dungkung enda berapa lantang ati. Iya balat bendar kena kutuk Linggir sedual Minggat, laban anembiak iya ari Kabo, Dassey enggau Senulau mayuh bendar enggau orang nyadi munsuh. Ari pemayuh sida ke jadi munsuh Dau ke di Dassey enggau nan di Bukit Dugan.

Nyadi Entering pen enda meh tentu lantang ati, laban semua munsuh ari Julau enggau ari Kanowit ke nan di Bukit Dugan kaban iya semua.

Udah tembu aum sahari nya, sida lalu mudik Batang Mujok ngagai Sungai Maung. Lebuh sida bemalam dia sida dibai orang ketuai baum baru berunding ka pemintas kena muntang ngagai Bukit Dugan.

Ku saut bala malin, “Batang Mujok tu agi panjai dipudik kitai, tambah mega mayuh bendar ka wung mar ditengah. Pagila nya baru kitai datai di Nanga Sugai. Udah kitai ngelui nya baru petang lalu dijangka penumbas iya endur kitai ngenatai ka din ba wung ke enda jauh iga ari ulu nya. Dia baru kita bemalam baru.” Sida ketuai pen lalu nurut ka jaku malin.

Pagi siti sida lalu mudik. Nyau bulih ngalih hari haru sida datai di Nanga Sugai. Datai sida dia, orang ka tuai pan lalu ngasuh orang kebaik bedarat ugabas wung, meda nyangka tak alai orang ngeram ka ipa. Nyadi orang ka tinggal diasuh sida ketuai bambi ka kayu enggau bambi ka upa kena sida nachu lemai nya. Pulai orang ke ngabas wung sida nusui din bisi nemu bekau munsuh nyadi bendar. Ninga rita nya orang ketuai lalu mai bala bemalam dia. Malam nya orang ke tuai mai baum baru. Nyadi tuai aum nya Linggir, Minggat, Tarang enggau Entering. Sida nanya ngagai malin sekalika bangkung sida agi tau dibai kulu kena nanjak wung. Saut malin madahka enda ulih kena. Sida madahka wung bangat pikul bendar nya ngasuh perau sida sukar. Naka perau panjai lima agi ga ulih bai nengah wung. Malin mega madahka Batang Mujok naka agi tau pudik perau naka Nanga Tiga kulu ka. ,“Ni penyauh Nanga Tiga an tu deh?”  ka sida ketuai.

“Enda datai pudik kitai dua han,” ku malin.

“Kati U kitai bedarat an tu bisi jalai?’’ ku Linggir seduai Minggat.

“Bisi jalai, nyamai bendar laban nadai bukit,” ku malin.

Ninga jaku malin, Minggat lalu mai sida diau seari di Nanga Sugai. Malam nya Minggat lalu nanya ka bagi bukit ke betampung tinting enggau Bukit Dugan ari malin. Ninga tanya Minggat nya baru malin nusui gaya tinting ngagai bala mayuh.

“Nyadi bukit Dugan tu,” ku sida, “renjan bendar ba antara Ulu Mujok, Ulu Ensiring, Ulu Pui enggau Ulu Dugan pati Katibas. Bukit tu semina endur munsuh nan ka indu anembiak, barang sida udah magang dilalai ka sida ka Ulu Katibas.  Nyadi sida ke nan dia nya bechampur penatai, bisi an Ulu Julau, bisi ari Ulu Budu, bisi ari Ulu Layar, bisi ari Ulu Kanowit nambahka orang ka diau semak nya dia.”

Udah abis utai ditusui baia malin nya baru Linggir bejaku enggau Minggat tiga Tarang enggau Entering, ku iya. “Ni bagi munsuh ti deka dalah ka kitai tu Watt’?” ku iya malik ngagai Minggat.

“Nyadi baka aku tu mantu pengawa seduai Apai Nawai.”

Saut Minggat, “Nyadi jaku Tuan Raja enggau aku nadai mayuh Watt, semina munsuh ke apin nunduk dalam Batang Mujok tu enggau di Batang Ensiring nya asuh iya bunuh kitai.

Nyadi dalam ai tu ka dua buah rumah orang baik, riya enda ya asuh iya bunuh kitai. Tang alai bala kitai tu nuju Bukit Dugan, laban nya teda kayau dulu aku suba. Nyadi semua munsuh ka udah rari ka Ulu Entabai enggau ka Ulu Katibas enda dasuh Raja bunuh kitai. Enti kitai munuh sida iya, nya kitai empu sengaja ngambi penyalah ka diri,” ku saut Minggat.

Ninga jaku Minggat, Linggir Ialu ninga ka saut Entering. Ka Entering, “Diatu kitai udah masuk ngagai kandang menua munsuh. Kitai enda tau enda jaga laban munsuh tentu bisi nginau kitai. Sida mayuh tubuh datai ari Ulu Katibas ari Ulu Ensiring, nambahka orang empu menua Batang Mujok tu.

Ba runding aku manah kitai anang agi merau tang bedarat ari tu terus ngagai Simpang Tiga,”  Ninga jaku Entering, Minggat lalu ngatur sida tuboh enam ngerambing ari seberai-seberai ngenuluka bala besai.

“Ngena atur nuan nya Watt, nya meh jalai kayau kitai selama,” ka Linggar nganu Minggat.

“Semua sida ke datur ngerambing nya anang ngema utai,” ka tambah Linggir Mali Lebu, “tang semina mai terabai enggau sangkuh aja. Enti bisi betemu enggau munsuh anang guai ngelaban, nganti bala besai baru ngelaban enggaika sida jelungan,” ka iya.

Nyadi Entering ngasuh Tandang ngambu dulu ka bala iya ari Julau.  Minggat ngasuh Munan anak iya empu, Linggir ngasuh Garran Lembang Batu menantu iya empu. Pia mega Clulo Tarang ngasuh Kandau menantu iya empu ga ngambu dulu. Udah tembu aum nya sida lalu natka diri. Agi jauh mayam pagi siti bala, lalu berengkah berapi. Sida berapi Iaiu nyangkung ka kenalta tengah han.

Nyau tawas ari, alai Linggir ke tuai agi umur ka sida tuai nanyaka kenyap sida ti sama tuai. Sida bukai bela madahka buah malam diri nadai nya-nya, tak nadai utai nyemia sida.

“Enti udah munyi nya, makai kitai, guai ka mupuk,” ku Minggat.

Udah tembu sida bebela alai anembiak ngenjing bekakisuh bebatak ka perau ka tebing. Udah semua utai sikap magang nya baru Minggat ngerah bala mupuk.

Nyadi jalai sida ke ngerambing mar bendar. Puas bendar ama nengah tebiang ama niki tingkah batu. Sida suah bendar nemu bekau munsuh ke enda nyadi ngeram ka ipa deka ngipa hala sida.  Nyau kira tengahari nampun matahari baru sida datai tengan jalai Simpang Tiga ari palan sida di Nanga Sugai din. Dia endur sida bemalam baru.

Pagi siti sida mupuk baru ari Letung Tibak nguluka Mujok. Bekau munsuh seruran bisi berari-ari temu sida. Nyau ka tengan ngalih hari siti nya baru sida manggai di Simpang Tiga. Dia endur sida ngetu. Ari nya sida 12 iku, diasuh orang ka tuai ngikupka munsuh. Pulai sida ngikup, orang ketuai  nanya ka berita. Orang ke ngikup nusui jalai sida bebagi tiga, empat ngena jalai siti, tang sama nadai betemu enggau munsuh.

“Jangka kami,” ku pengikup, “munsuh tentu nadai negah kitai ila, laban sida tentu udah begempuru nan di tuchung Bukit Dugan magang.”

Udah sida tembu makai Iemai nya, orang ketuai ngumbai aum baru. Endur sida baum ba tengah karangan. Udah sampal datai magang semua bala, nya baru Minggat lalu bejaku, ku iya, “Nama runding nuan Watt ni maya kitai angkat ari tu?” Ka iya nanya Linggir.

“Aku Watt nadai beleman jaku,” ku Linggir, “ni ku runding kita tiga Tarang enggau Entering.”

Nyadi ka Entering, “Enti bekal kitai diadang chukup manah kitai dulu ngiga munsuh ka Ulu Mujok enggau Ulu Ensiring.”

“Enda bakanya ku Minggat nyaut Entering, manah kitai angkat ari tu. Hari ketiga nya baru kitai nuntung ba munsuh di tuchung Bukit Dugan.”

“Nyadi pun matak bala tu,” ku Minggat nganu Entering, “nya kitai tiga Linggir. Aku enda dasuh Tuan Raja mai tuai bukai, laban kayau tu bangat munuh diri semenua. Enti tuai bukai dibai orang tentu enda nitihka naka menua asuh iya kayau kitai tiga,” ka Minggat.

Udah tembu jaku nya, nya baru sida lalu ngatur manuk sabung ke dasuh ngambu dulu, tujuh iku an tiap iku tuai. Lebuh tu Chulo Tarang enda berapa bagak laban anembiak iya nadai ngambu dulu ari tegal sida sekaban udah enggau munsuh nanka kuta di Bukit Dugan. Bakanya mega anembiak Entering mayuh runggu laban kaban sida mayuh udah nitihka Ranggau jadi munsuh lalu enggau nan di Bukit Dugan. Semina orang ke regas enggau tuchi ati nya anembiak Minggat enggau anembiak Linggir laban kaban sida nadai enggau nyadi munsuh.

Pagi nya, udah orang ke ngerambing engau ngambu dulu nyau angkat, nya baru orang ketuai nguluka bala besai. Sekumbang sida ke bejalai mayuh bendar munsuh dipeda sida nginau ari jauh. Sida enda berani negah bala besai. Kayu pan mayuh bendar udah ditangkal, digaga sida ka pengerebah tang nadai ga sida ngerebah kena niehal hala besai. Pelaba aku nyangka bisi ati nangi, tambah mega sida sama diri semenua ka enda kala bekayau ngelama tu, enti enda diasuh raja.

Nyau kira tengah ari nya baru sida nuntung ba kuta munsuh di tuchung bukit. Manggai sida di tuchung bukit, udah sida niki tanah renjan bendar, nya haru sida tama ke dalam kuta, tang munsuh nadai agi temu sida dia.

Lebuh sida dia ari pan nyau jauh bendar ngalih, nya alai sida ketuai lalu mai bala bemalam dalam kuta munsuh malam nya. Lebuh sida bemalam dia sida nadai tetemu ka beras, manuk. babi, enggau padi, laban semua perengka nya udah di anjung munsuh magang ke Ulu Katibas.

Malam nya bala besai berapi sebelah tanah, lebuh asi sida benung melidih alai datai kabut besai, ribut enggau ujan-ujan. Merinsa bendar bala, nya alai orang kebiak nyau terais panjung sehelah belah kandang kuta nya dia.

Pagi siti nya baru orang ketuai ngumbai baum baru, Minggat bejaku dasuh Linggir madahka kayau nadai pengujung laban munsuh ke deka dialahka udah nadai nan di Bukit Dugan.

“Au, lebu meh kayau kitai tu Watt,” ka Linggir nganu Minggat. “Enti tak aku bejaku enggau Tuan Raja, nyau ga aku agi mai kitai ngansak ka munsuh ka Ulu Katibas.”

“Nya nadai ku tua enggau nieh Watt,” ku saut Minggat, “laban jaku Tuan Raja bangat tak nyemetak enda ngasuh kitai ngansak ka munsuh ke Ulu Katibas.” Udah abis jaku nya baru orang ketuai mai bala mulaika diri.

Sekumbang Minggat tau kayau, tu terubah enggau pengujung bala batak Linggir seduai iya beserak. Dulu agi ari tu, Tarang seduai iya agi ka manuk sabung Linggir seduai Orang Kaya Pemancha Dana. Pia mega udah kayau tu Linggir seduai Minggat sama nadai kala matak bala agi enti enda nitihka bala Raja, laban tuai Iban enda agi dasuh perintah ngayau kediri enti enda dibai Raja.

Nyadi Enchana Letan, menyadi Minggat mati maya betempuh ngelaban Iban Katibas ka betuaika Enjop, menyadi Balang ka angkat ngelaban perintah.

2 responses

  1. Wat, ulih nusoi jerita kayau ke Katibas enggau nyentuk agi? Bakani Enchana tau parai? Sapa bedengah ia? Kati Enjop tau badu ngelaban raja alu dilantik nyadi pengulu?

    Qoute: Enchana Letan, menyadi Minggat mati maya betempuh ngelaban Iban Katibas ka betuaika Enjop, menyadi Balang ka angkat ngelaban perintah.

  2. Nama bida Ranyai ari Mudur Ruroh?

    Nama bida ai jalong duduk ari ai jalong timang? Ai garong ka?

    Qoute:
    Lebuh iya agi di Mitas endur Minggat nirika ka gawai besai. Iya empu nirika Ranyai, Letan nirka Lemba Bumbun, menyadi sida iya Menggin niri ka Mudur Ruruh. Kabuah Menggin apai Riah ngena tiang ngernesai nya nama, laban iya bedengah empat puluh igi nadai diselat indu. Gawai tu rami bendar, laban mayuh bendar .tuai dambi ngabang baka Tarang apai Dungkung, Gayan apai Uyut, Kandau apai Limbak, Jungan apai Chaung, Adu apai Jingan enggau Doo apai Chunggat.

    Nyadi gawai nya lalu diserak Gawai Antu. Lebuh bungah nggau Tarang, dia Jara indai Runai (bini Minggat) nudok ka iya ba tikai peradani, diberi iya ai tuak samangkuk belabung ngenjing enda nitik linup apai Chulo Tarang empa penau sida ke tuai bungah. Lebuh jalung nuntung pagi, Tarang seduai Garan sama dasuh Minggat igirup ai jalung duduk, ukai ai jalung timang baka enggi tuai ukai,

Leave a comment